‘STATIONCHEF’ ARNOLD PRIEM OP ANSICHTKAART UIT HET JAAR 1903
Fons Heijnens
Ansichtkaart uit 1903
Gezicht op de S.S.-halte St. Gerlach, vermoedelijk vlak na de
opening van het nieuwe haltegebouw. Links de stoomlocomotief nr.
363 (serie 300/400, nrs. 301-479) van de S.S. (later nr. 1363
van de serie 1300/1400 van de N.S.)
De lijn Maastricht-Aken werd in 1903 geëxploiteerd door de
Staatsspoorwegen (S.S.) die deze in 1897 had overgenomen van de
G.C.B. (Grand Central Belge).
Was voorheen een bezoek aan archieven en bibliotheken vrijwel de
enige en tijdrovende mogelijkheid om gegevens op te zoeken,
tegenwoordig kan het zoeken naar informatie thuis vanachter de
computer gebeuren. Met de enorme hoeveelheid informatie op
internet en specifieke websites openen Googlen en surfen en
natuurlijk ook e-mailen nieuwe mogelijkheden. Internetten is al
enkele jaren een bezigheid voor jong en oud geworden. Vooral
stamboomonderzoek is bij een groeiende groep mensen populair.
Ook onze website bevat een schat aan informatie en deze wordt
nog regelmatig met nieuwe informatie uitgebreid. Omdat op elk
woord gezocht kan worden, levert een zoek-actie al gauw resultaat
op of leidt deze zoekactie tot vragen aan onze vereniging. Een
e-mailtje is immers zo verstuurd.
Dat deze vragen wel eens tot verrassingen kunnen leiden, blijkt
uit onderstaand relaas.
Mailtje uit Australië
Zo kregen we onlangs een mailtje uit Wyndham-Vale, Australië,
met het verzoek om toezending van een foto van een ansichtkaart
van het station uit begin van de vorige eeuw. De foto was
geplaatst bij het artikel over de
geschiedenis van de
spoorlijn, dat op onze site opgenomen was. De vraagsteller had
in een fotoboek van de grootvader van zijn echtgenote een
vrijwel identieke familiefoto gevonden. Vandaar zijn vraag.
Van deze beschadigde familiefoto mochten wij een scan ontvangen.
Daarop staat o.m. deze grootvader Arnold Priem met zijn gezin.
Gezin Priem
Arnoldus Matheus (Arnold) Priem was begin van de vorige eeuw
enige jaren ‘stationchef’ op de halte St. Gerlach in Houthem.
Hij was geboortig uit Breda (geb.1 april 1873) en trouwde in
1897 in Beek met Maria Catharina Philomena (Maria) Meijers (geb.
Beek 20 december 1873). Op 8 mei 1898 werd uit dit huwelijk in
Spaubeek een zoontje geboren: Hendricus Nicolaas Andreas
(Hendrik). Een jaar later, op 26 november 1899, kreeg het
echtpaar in Roermond een dochter: Maria Catharina Pieternella
(Marie) en op 30 december 1901 werd hun tweede zoontje
Franciscus (Frans) geboren. In verband met een overplaatsing
verhuisde het gezin op 27 juni 1903 naar Houthem, waar het
echtpaar met hun drie kinderen aan de Groote straat in St.
Gerlach (destijds C 164, thans Sint Gerlach 10) woonde. Daar
werden nog twee kinderen geboren: op 22 oktober 1904 Johanna
Maria Agnes (Jes) en op 20 maart 1908 Antonius Cornelius
(Antoine).
Uit het schoolregister dat meester Maas vanaf 1890 aan-legde en
in het bezit van onze vereniging is, blijkt dat Hendrik en Marie
in Houthem op de lagere school zaten. Zij verlieten deze
(tijdelijk) op 10 juni1908. Marie werd door meester Delissen
korte tijd later opnieuw ingeschreven voor de 3e
klas. Frans werd tegelijk met Marie ingeschreven. Hij ging naar
de 1e klas. Beiden verlieten kort daarna weer op 11
februari 1909 de school. Het gezin is twee dagen later i.v.m.
een overplaatsing naar Drunen Heusden uit Houthem vertrokken.
Hoe ging het verder met het gezin?
- De oudste zoon, Hendrik, trouwde Rosalie van Borren (geb.
Venlo 1900). Zij kregen twee kinderen: Meta en Harry. Hendrik
werkte bij Philips en verongelukte vlak voor de geboorte van
zijn zoontje Harry op 33-jarige leeftijd in Oud-heusden, waarna
hij op 30 maart 1932 in het ziekenhuis in Den Bosch overleed.
Deze zoon Harry werd hoogleraar geologie en woont in Amsterdam.
- Frans Priem trouwde Gertruda (Truus) van Beurden (1910-1997)
uit Tilburg en groeide op in Drunen. Hij overleed in 1966 in
Sittard en werd in Maastricht begraven. Zij kregen 5 kinderen:
Christine, Arnold (†), Marleen, Agnes en Paul (†). Dochter
Marleen is getrouwd met René Corten en woont in ons dorp. Zij
gaf o.m. tot 1999 les op de basisschool in Houthem, de school
waarop ook haar vader, haar oom Hendrik en haar tante Maria,
ruim 100 jaar geleden onder-wijs kregen.
Jes Priem voor het ouderlijk huis (St. Gerlach 10) en voor de
halte St. Gerlach ca. 1930
- Agnes of Jes, die met Anton van Bokhoven (1906-1981) trouwde
had geen kinderen. Zij is rond 1930 nog eens in Houthem geweest
op zoek naar haar geboortehuis en liet zich toen voor dat huis
en voor de halte St. Gerlach foto-graferen. Op 19 december 1988
overleed zij in Den Bosch op 84-jarige leeftijd.
- Antoine of Toine trouwde met Jeanne Jimkes (geb. Ossen-drecht
1910). Toine stierf op 17 februari 1983. Hun huwelijk bleef
kinderloos.
Vader Arnold Priem overleed op 22 oktober
1947 geheel onverwacht op 74-jarige leeftijd in het ziekenhuis
te Den Bosch. De uitvaart vond plaats in Elshout.
Zijn echtgenote was reeds op 28 april 1939 in ’s-Hertogenbosch
overleden. (Op 20 mei 1939 werd in Drunen de overlijdensakte
opgemaakt).
Arnold Priem en echtgenote Maria Meijers |
|
Familiefoto uit 1903
Terug naar de foto’s van begin 20e eeuw
Het is duidelijk dat de bewuste familiefoto en de foto op de
ansichtkaart op dezelfde dag en vanaf vrijwel dezelfde plek
genomen zijn. Vermoedelijk is de foto bestemd voor de
ansichtkaart het eerste genomen. Nadat alle reizigers met de
stoomtrein richting Valkenburg vertrokken waren, zal de andere
foto genomen zijn, omdat het gezin Priem ook al op de
ansichtkaart staat. De fotograaf heeft wellicht als dank of op
verzoek van Arnold deze familiefoto gemaakt. De foto voor de
ansichtkaart is in opdracht gemaakt voor Math. Crolla.
Datering familiefoto
Het stations-/haltegebouw, waarin een bureau, een grote
wachtkamer en een kleine bagageruimte waren onderge-bracht werd
rond 1903 geheel van hout vervaardigd. Sinds dat jaar kreeg St.
Gerlach een halte met uitgebreide verkeersbevoegdheid en een
haltechef met twee arbeiders-telegrafisten. De eerste haltechef
was Arnold Priem, die geheel links op de (uitsnede van de) foto
staat.
Uitsnede uit de familiefoto
Rechts van hem staat zijn echtgenote Maria Meijers met hun drie
kinderen: Hendrik (geb. 1898), Maria (geb. 1899) en Fransje
(geb. 30 december 1901). Fransje is op deze foto hooguit 2 jaar
en gekleed in een jurkje, zoals bij kleine jongetjes in die tijd
gebruikelijk was. Van dochtertje Jes (geb. 22 oktober 1904) is
nog geen enkel teken te bespeuren.
Het gezin Priem kwam op 27 juni 1903 naar Houthem, zodat de foto
pas nadien kan zijn ontstaan.
[Mogelijk is de vrouw in het midden, met het kleine meisje voor
haar, de echtgenote van een andere spoorwegbeambte. Haar
identiteit, evenals van de andere personen op de halte-foto, is
nog onbekend. Zijn er wellicht nog andere familie-foto’s op die
dag gemaakt??]
Vlagvertoon
De strohoeden van de heren en de parasols van de dames maken
onmiskenbaar duidelijk dat het zomer is. Aan het stationsgebouw
wappert een bijzonder grote vlag. Zoiets gebeurt normaliter
alleen op speciale (feest-)dagen. Voor de hand liggend is dan te
veronderstellen dat de officiële ope-ning van het in 1903
gereedgekomen fraaie houten halte-gebouw aan de orde is. Nergens
echter is in de dagbladen enige vermelding daarvan te vinden,
terwijl de “figuranten” op de haltefoto’s ook al niet de indruk
wekken een officiële opening te vieren.
Hèt feest dat in 1903 in Limburg het meest aansprak was
het
(eerste) bezoek van de 22-jarige koningin Wilhelmina aan onze
provincie. Dat driedaagse bezoek vond plaats op 15
t/m 17 juli
1903.
Massaal enthousiasme en vlagvertoon (ook door de Roermondse
bisschop voorgeschreven, zoals o.m. blijkt uit een artikel in
de Nieuwe Koerier van 14 juli 1903) kenmerkten dit euforisch
gevierde bezoek.
In de Limburger Koerier van 17 juli 1903 lezen we in het
uitbundige verslag van de rondrit per koets door H.M. de
Koningin [Wilhelmina en haar echtgenoot Prins Hendrik] op
donderdag 16 juli tijdens haar 3-daags bezoek aan Limburg:
‘’……… Rothem, waarheen [vanuit Meerssen] nu gereden werd, had
een feestpakje aan. Een eereboog is opgericht. Groot was ook
daar het publiek, dat links van den weg en het aantal
vereenigingen, dat ter rechterzijde had post gevat. De
bijzondere aandacht trekt de schutterij St. Martinus, dat
overblijfsel uit de oudheid, in typisch uniform. Naast de
vaandeldrager heeft post gevat de drager van de in ’t grijze
verleden behaalde eereteekenen en deze zijn vele en leggen
getuigenis af van het roemrijk verleden dezer schutterij.
Daarnaast de schoolkinderen, ook weer allen met oranje getooid
en de fanfare St. Gerlach, die er rustig op los blaast en
de Kurkapelle Falcobergia, waarvóór wij den EdelAchtbare Heer
Erens, burgemeester [van Houthem en Valkenburg], in
ambtsgewaad opmerken, en ten slotte de wielerclub Voorwaarts.
…..En dan wordt de tocht vervolgd door Amby, waar ook de
gemeente Berg en Terblijt haar opwachting maakt, naar Scharn
enz.”
Het koninklijk bezoek was het eerste grote feest dat het gezin
Priem in Houthem meemaakte, een (fotografisch gedocumenteerde)
zeer bijzondere dag.
Mijn conclusie is dan ook dat de foto’s dateren van 16 juli
1903.
Tot slot
Het unieke houten stationsgebouw uit 1903, dat helaas in 1938
een duidelijke verarming onderging, is gelukkig tot op heden
bewaard gebleven. Jammer genoeg staat het al geruime tijd leeg.
Het zou een prachtige historische locatie voor onze
heem-kundevereniging zijn geweest, waar we al onze
verzamelingen en voorwerpen kwijt gekund hadden. Bovendien
goed toegankelijk voor onze leden en andere geïnteresseerden,
doch jammer genoeg wordt het gebouw niet (meer) verhuurd en
zouden de financiële lasten door onze heemkundevereniging
nimmer te dragen zijn.
Een simpele vraag uit Australië heeft tot het ophalen van
heel
wat geschiedenis uit Houthem geleid (en nieuwe vragen en
raadsels opgeworpen).
Bronnen
- Bevolkingsregister der gemeente Houthem
- Index op de geboorteaangiften van de gemeente Houthem,
1903-1940 / samengest. door M.W. Suijkerbuijk
- Schoolregister over het jaar 1890 (en latere jaren)
-
Familieadvertenties in de Digitale studiezaal van het Centraal
Bureau voor Genealogie
(www.cbg.nl)
-
Website Brabants Historisch Informatie Centrum
(www.bhic.nl)
-
Website van het Utrechts Archief
(www.hetutrechtsarchief.nl)
- Een akte van verkoop en een stukje
spoorweggeschiedenis anno
1848 / Léon Willems. In: ’t Sjtegelke, (1994) nr. 2, p. 9-14
- Kerknieuws. In: Nieuwe Koerier, 14 juli 1903
- Limburger Koerier, 17 juli 1903
-
Arno Roeloffzen vond in het schuttersboek no. 1 uit 1853 van de
schutterij St. Martinus te Houthem op bladzijde 192 de
vermelding:
“Donderdag den 16 July 1903 / Bij het opluisteren van feest van
ons geeerbiedige Koningin Wilhelmiena te Meerssen waarvan de
Schutterij St Martienus heeft deelgenomen met 34 leden en twee
tamboers betaalt Spaubeek 240 idem Schimmert 180.”
De meeste schutterijen hadden in die tijd
nog geen eigen tamboers, laat staan een drumband/klaroenkorps.
Dus werd er bij diverse optredens gebruik gemaakt van aparte
tamboers, waarschijnlijk tamboers van fanfares/harmoniën die op
deze manier een centje bijverdienden. De tamboer uit Spaubeek
kostte 240 centen en die uit Schimmert 180 centen.Deze bedragen
worden in het schuttersboek ook bij andere uittredens met
tamboer(s) rond die tijd vermeld.="color: #7F0000">
- Met dank aan Henk Stroet, Marleen Corten-Priem, Rinus
Suijkerbuijk en Arno Roeloffzen voor het beschikbaar stellen
van materiaal.
|