Pastoor Claessens


Is pastoor Claessens vergeten?  

Fons Heijnens

Als je je verdiept in de plaatselijke geschiedenis, dan word je voortdurend geconfronteerd met namen van inwoners en namen van min of meer bekende persoonlijkheden. Niet zelden gaat er achter zo'n naam een heel verhaal schuil.

Een toevallige ontmoeting met de heer N.J. Bartels, oud-directeur van de Maastrichtse Spaarbank, leidt ons deze keer naar een - in Houthem minder bekende - persoonlijkheid: pastoor Joannes Leonardus Mattheus Claessens.
Hij was een bijzonder mens. Zijn naam lijkt in Houthem niet zo bekend of te zijn vergeten, en dat terwijl deze geestelijke aan het einde van de vorige eeuw als jonge kapelaan een van de actieve behartigers van de arbeidersbelangen in Maastricht was.

Een sfeervolle beschrijving van de Maastrichtse tijd van kapelaan Claessens vonden we in de jubileumuitgave van de Maastrichtse Spaarbank (1976), waaruit we met toestemming van de auteur Bartels een gedeelte overnamen.

Mestreech: Hoonderd joar geleije.
't Waor in d'n tied tot 't Mooswief häör spruutjes en poor verkoch op 'n baank veur 't "Roed Kruiske" op de Mèrret. D'n tied boe in me de gooj boter vaanoaf 't kuulblaad koch. 't Pottemenneke bijj "Grien" op de nere ziene have liter aajt droonk oet de haolkan en 't daagloen vaan 'nne brouwersknech, 'nne poompemeeker, 'nne bloozer of 'nne moeleur vaan eine gölde-fieftig tot ein-twie-en-tachetig loag.

Mestreech had zien "groet febrik" van Menier Pièrre en ... zien pottemennekes. 't Had de geslote hoezer vaan de riechaards, mèr 't had auch "de Bouw" in de Sint Theunisstroat, tegeneuver 't "Groet Febrik";. Zoe te zegke 'n minsepakhoes mèt zien bekans 400 bewoeners oet 72 hoeshawwes. Zeve verdepinge hoeg, 84 kamers.
Erremooj woar trôf, neet allein umtot de verdeenste te wienig waor, mèr auch umtot väöl manslui hun hoeshawwes tekort doge doordat ze hunne keijzjem naor de kroeg brachte.

In de melee vaan riekdom en erremooj, boe veural bijj de lèste oondaanks d'n ielend, tocg nog väöl Gelouf waor, wèrrekde de Geistelikheid op de meneer van d'n tied boe in geleef woort.

Roond de Sint Methijstoore späölde zich in deen tied hiel gèt aof!!
't Waos in die parochie boe 'nne kaplaon, J.L.M. Claessens, dirrekteur vaan 'n Gaodsdeenstige Vereiniging "De Aartsbroedersjap vaan de Hèllige Familie" waor. Die vereiniging tèlde mie es doezend lede, wat gein woonder is es me wèt tot toender-tied hiel gèt miejer lui daor woende es allewijl.
Neet allein 't Goadsdeenstig leve zoag dee kaplaon woer te make oonder zien sjäöp. Heer zaog, sjus umtot heer mèt zien lui mètleefde, wat ze tekort kaome in de maotsjappijj. Heer zoag de levesstiel vaan de mieste en perbeerde hun de noedzaak bijj te bringe auch aon later te dinke.

 

't Waos neet wie dat allewijl is!!

Bijj krenkdes waor gein kraankekas, die 'n oetkiering verzörregde en d'n awwen daag brach miestal groeten erremooj mèt. 't Gedach aon "de zörreg veur later" woort vasgepind in de opriechting vaan 'n spoarbaank oonder de lede vaan de H. Familie.  

Bijj kaplaon Claessens thoes waor de ierste vergadering vaan 't bestuur vaan de spaorbaank op 27 aprèl 1876.
't Bestuur bestónt oet ierelede vaan de H. Familie. Kaplaon Claessens waor d'n ierste veurzitter en es sikkertaris-bookhawwer woort beneump d'n Hier P.H.A. Slijpen. Aander bestuurslede waore de Hiere: Th. Hanssen, G. Beckers, J. Gadiot, E. Hustinx, J. Nijst, Mr. E. de Ras en Mr. G. Straetmans.
 

Umtot de H. Familie es Gaodsdeenstige Vereiniging geine rechtspersoen waor, woort de spaorbaank oondergebrach in de "Instelling tot Ondersteuning vaan Behoeftige Arbeiders", en auch die woort geneump "Spaorbaank vaan de H. Familie".
De statute zaoge 't leech op 4 juli 1876 en de spaorbaank kós häör ierste klante oontvange. Dat gebäörde op zoondag, nao de Hoegmès. "De spaorbaank", dat waos de zaol bove 't kösterhoes, allewijl Bosstroat 101. Twie Hiere vaan 't bestuur zaote achter 'n taofel en de spaorder "Kaom achter 'nne sjerrem", zoetot 'nne naober 'm neet op zien vinger kós kieke. De bedoeling vaan de opriechter vaan de spaorbaank is meujelik in 't Mestreechs te vertaole.

Heer spraok daan auch in het hoeg Hollands:

".... 'n mooie gelegenheid om voor zichzelven groote voordelen te vergaderen voor den Hemel, daar toch het goede werk dat hier wordt begonnen ten doel heeft, bij den armen en onwetenden werkman spaarzaamheid op te wekken en hem alzoo enigermate te vrijwaren tegen de ongelukkige gevolgen, welke de armoede in de regel met zich sleept..."

De gooi winse vaan de veurzitter kaplaon Claessens zien bewoerheid gewoorde. 'n Laank leve tot noe touw hoonderd jaor, is de spaorbaank besjore gewees. 'nne Levensgaank boe in ze gelökkig altied de weeg heet blieve goon, boeveur ze waor opgeriech. Allein, noe honderd jaor later, leve veer aanders, mèr spreke dezelfde toal: "In de gemeinsjap te leve mèt de minse, es mins te blieve mètleve, hèlt ouch in: te liere en te laote spaore!&"

't Ierste "jubbeleij" dat de spaorbaank vierde waor geliek 'n aofsjeid. D'n opriechter-veurzitter, waor twellef-en 'n-haaf jaor aon de spaorbaank, toen heer pestoer woort in 't Maosdörrep Ittere.


Om het belang van Claessens' werk beter te begrijpen is enig historisch inzicht nodig.  

Een belangrijke bron voor de kennis van de arbeidende bevolking in de 19e eeuw is de parlementaire enquête van 1887 naar de toestand in fabrieken en werkplaatsen.
Een gedeelte van deze enquête is gewijd aan Maastricht, waarin de wantoestanden in de Maastrichtse fabrieken aan de kaak worden gesteld en fabrieksarbeiders schokkende getuigenissen afleggen.
Als kapelaan van de St. Matthias-kerk in Maastricht was Claessens zeer begaan met het lot van de vele Maastrichtse fabrieksarbeiders, die onder erbarmelijke omstandigheden leefden en moesten werken. In die tijd bestonden er nog geen sociale voorzieningen en bijna de helft van alle gezinnen van Maastrichtse fabrieksarbeiders was geneeskundig bedeeld, hetgeen betekent dat zij aangewezen waren op de liefdadigheid. Het ontbreken van sociale voorzieningen betekende veelal dat de meeste arbeiders, die door het zware werk en de slechte werkomstandigheden vaak ziekelijk waren en niet oud werden, tot aan hun dood moesten werken. Pensioenregelingen waren nog onbekend.

Kinderarbeid daarentegen was heel gewoon: circa 20% van de arbeiders was jonger dan 16 jaar. Voor wie niet werkte was er geen inkomen en dat terwijl de huiseigenaren woekerwinsten maakten met het verhuren van woningen.  

Kapelaan Claessens leefde met zijn parochianen mee en probeerde hen spaarzin bij te brengen voor 'slechtere' tijden. Daarom richtte hij in 1876 de Maastrichtse Spaarbank op.

 

Een korte levensbeschrijving
 

Johannes Leonardus Mattheus Claessens werd, als opvolger van Joannes Sigismundus (Joannes) Beckers, in 1893 benoemd tot pastoor van Houthem. Hij was geboren in Weert op 28 augustus 1843 en priester gewijd te Roermond in 1868. In 1868 ook werd hij kapelaan in Susteren en in 1869 volgde zijn benoeming tot kapelaan aan de Sint-Matthiaskerk in Maastricht. Twintig jaar later, in 1888 werd hij pastoor in Itteren. Vijf jaar later arriveerde hij in Houthem. Hier zou hij slechts vijf jaar parochieherder blijven want hij overleed, 55 jaar oud, op 5 september 1898.

bidprentje


Gepubliceerd in 't Sjtegelke, (1995) nr 4, p. 16-20


naar boven

© Heemkundevereniging Houthem-St. Gerlach

Geen menu? Klik hier!