Gevelstenen
in Houthem en Geulhem (10): Onderstestraat 25
John
Odekerken
|
Onderstestraat
25: |
Hardstenen sluitsteen midden boven de voordeur,
deel uitmakend van een algehele omlijsting van
hardstenen platen rondom de naar het noorden gerichte
voordeur.
|
De
gevelsteen zelf is nog niet zo oud; hij is aangebracht tijdens
de laatste grote verbouwing in 1974 in opdracht van de huidige
eigenaar Frans Bosten. Het jaartal 1828 werd hem door de
toenmalige dorpshistoricus J. Philippens geadviseerd. Dit is
echter opmerkelijk omdat deze in zijn in 1983 en 1992
uitgegeven boekwerken duidelijk omschrijft dat er reeds een
huis stond rond 1780. (1) Het jaartal 1828 zal dus
vermoedelijk betrekking hebben op een belangrijke verbouwing
van het huis, maar nader onderzoek zal dit t.z.t. moeten
staven. Vooralsnog kunnen de navolgende eigenaren genoemd
worden:
Petrus
Gerardus Philippens (1825-1894), die op 20 juli 1860
huwde met Maria Agnes Ackermans (1836-1931), zou rond 1860
zijn intrek genomen hebben in kad.nr. 113 (= Onderstestraat
25). Zij woonden voorheen in de oude smidse op kad.nr. 119 (nu
de lagere school aan de Onderstestraat).
(2)
Waarschijnlijk woonde de fam. Philippens samen in dit
huis met de fam. Pirongs. De veldwachter Christiaan
Pirongs woonde op zijn beurt, samen met zijn zus Maria Helena
Pirongs en zwager Herman Joseph Bisschops (kuiper van beroep)
in de genoemde woning. Christiaan was een zoon van de
boswachter Mathias Pirongs en Anna Catharina Geuskens.
(3)
Omstreeks 1866 verkocht Christiaan Pirongs het huis aan
Leonard Brouns (aannemer), welke op 8 oktober 1866
trouwde met Maria Herwarts. In 1867 werd het woonhuis
vervolgens ingrijpend verbouwd.
Hun zoon
Mathieu Brouns (1867-19..) huwde met Maria Wilhelmina (Mina)
Huijnen (1860-1950). Mathieu vertrok rond 1895 uit deze woning
en nam zijn intrek in de door hem
nieuw gebouwde
aangrenzende woning, waarin nadien zijn dochter Marie Brouns
(gehuwd met Sjeng Mevis) gewoond heeft. (4)
De
tussenliggende schuur was rond 1890 nog steeds
timmerwerkplaats van de fam. Brouns. Waarschijnlijk zijn de
ouders Brouns-Herwarts tot 1917 in het pand Onderstestraat 25
blijven wonen. (5)
Schuur van timmerwerkplaats
van de familie Brouns, later verbouwd tot
woonhuis
Vanaf 1908 tot 1-5-1917 woonde Sjang
Bosten met zijn
gezin gepacht op een boerderij te
St. Gerlach (nu: woonhuis Frijns-Roeloffzen) welke echter door
een brand totaal verwoest werd. In 1917 kocht hij het woonhuis
aan de Onderstestraat 25 van Jan Leonard Brouns, maar kon er
niet intrekken vanwege het feit dat er op dat moment te veel
huurders in gehuisvest waren. Derhalve heeft de familie Bosten
ca. 1 jaar te Sibbe (gemeente Oud-Valkenburg) moeten wonen.
Vanaf 6-11-1918 vestigden ze zich permanent in Houthem aan de
Onderstestraat nr. C50 (later nr. 190 en nu nr. 25).
De
eerste generatie Bosten (6) bestond uit de
genoemde Sjang (=Jan Willem) Bosten, jongste en enigste zoon
van Jan Willem Bosten en Maria Hubertina Barbara Wichterich.
Hij werd geboren te Vijlen (gemeente Vaals) op 5 januari 1874
en overleed te Houthem op 4 september 1957. Hij huwde op 8 mei
1908 met Maria Anna Coolen, dochter van Frans Coolen en Anna
Maria Scheers. Zij werd geboren te Berg en Terblijt op 3
augustus 1881 en overleed te Houthem op 19 maart 1935.
Hun
kinderen (tweede generatie) waren (7)
:
1. Sjoof
(Johannes Josephus) Bosten (postbode/bloemist), geboren op 21
mei 1909 te Houthem/St. Gerlach en overleden te Houthem op 2
maart 1970; hij huwde te Hulsberg op 12 juli 1934 met Nie
(Maria Helena Leonie) Claessens (dr. v. Egidius Hubertus
Claessens en Mathilde Donners), geboren te Hulsberg op 1
november 1911 en overleden te Valkenburg op 26 mei 2001; na
hun huwelijk waren zij woonachtig te Vroenhof naast de
boerderij van Ronckers (nu huis Sangen) en vanaf 1939 waren
zij woonachtig aan de Onderstestraat in het huis van de ouders
Bosten.
2. Frans (Franciscus Wilhelmus)
Bosten, geboren op 1 juli 1911 te Houthem/ St. Gerlach en
overleden te Maastricht, 29 april 1976; hij was gehuwd met Fie
(Philomena Maria) Willemsen.
3. May
(Maria Catharina) Bosten, geboren te Houthem/St. Gerlach op 19
juni 1913 en overleden te Houthem op 5 juni 2000; zij was
gehuwd met Frits Voncken.
4. Anna Bosten, geboren te
Oud-Valkenburg/Sibbe op 3 mei 1917 en overleden te Broekhem, 6
augustus 1999; zij was gehuwd met Arnold
Meijers.
5. “levenloos” geboren en overleden op
15 oktober 1918.
6. Johannes Gerlachus Bosten, geboren te
Houthem/Onderstestraat als tweeling, 1 januari 1920 en
overleden te Houthem op 10 januari
1920.
7. Wim (Wilhelmus Gerlachus) Bosten, ook geboren te
Houthem/ Onderstestraat op 1 januari 1920 en overleden te
Heerlen op 23 mei 1999; hij was gehuwd met 1) Rika Brounen en
na haar overlijden met 2) Annie Adriaanssen.
8. Sjirke (Gerardus Josephus) Bosten, geboren te
Houthem/Onderstestraat op 22 januari 1922 en overleden te
Houthem op 20 februari 1922.
De
familie Bosten woonde aanvankelijk, d.w.z. rond 1923, samen
met M. Pasmans, zadelmaker/stoffeerder.
(6)
Van
±1927 tot ±1938 woonde Sjeng Puts (1896-1978), die
gehuwd was met Anna Dautzenberg (1896-1973) ook in een
gedeelte van het pand.
Hun kinderen waren
(8):
- Ida
Puts (*1923), gehuwd met Egbert van der Meulen
- Jef Puts
(1922-1998), gehuwd met Willie Dolmans. |
|
Opname van ca. 1923. Wim en Anna Bosten in de
deuropenening. Rechts het uithangbord van M. Pasmans,
zadelmaker/stoffeerder.
Als
derde generatie
kunnen de kinderen van Sjoof Bosten en Nie Claessens genoemd
worden (7):
1. Jo Bosten, geboren te Houthem/Vroenhof, 29 juni 1934 en
gehuwd met Mien Lenoire
2. Jules Bosten, geboren te Houthem/Vroenhof, 13 oktober
1936 en gehuwd met Hannie Maussen
3. Frans Bosten, geboren te Houthem/Vroenhof, 16 november
1938 en gehuwd met Irene Starmans
4. Wim Bosten, geboren te Houthem/Onderstestraat, 19 mei
1940 en gehuwd met Odie Lataster
5. Albert Bosten, geboren te Houthem/Onderstestraat, 18
februari 1942 en gehuwd met Melanie
Lebouille
6. Harry
Bosten, Geboren te Houthem/Onderstestraat, 23 september 1943
en gehuwd met Riny Smeets.
M.b.t.
het in dit artikel genoemd pand kunnen als vierde
generatie de kinderen van Frans Bosten en Irene Starmans
vermeld worden t.w. (7):
1. Chris Bosten, geboren te
Houthem/Onderstestraat, 3 maart
1966
2. Michel
Bosten, geboren te Houthem/Onderstestraat, 30 april
1969
3. Guido
Bosten, geboren te Houthem/Onderstestraat, 27 april
1971.
Bloemisterij Bosten, eerder bekend onder de naam
Kwekerij Myosotis, sloot per 1 maart 1999 haar deur aan de
Onderstestraat. Laatste eigenaar was Frans Bosten, gehuwd met
Irene Starmans. (9) Het bedrijf werd in 1927 opgericht aan de
Onderstestraat nr. 25 en vanaf 1934 voortgezet te Vroenhof ten
huize van de tegenwoordige familie Sangen. Vanaf 1939 tot 1999
werd het bedrijf op grotere schaal bedreven aan de
Onderstestraat. (7)
Waterput
Een
verdere bijzonderheid bij dit pand is de onlangs zichtbaar
gemaakte oude waterput. Over waterputten in onze contreien kan
in het algemeen het volgende vermeld worden:
“Particuliere putten (zogenaamde eigen putten)
konden in doorsnede kleiner zijn dan de dorpsputten. Hun
afmetingen varieerden van 1 tot 1½ meter in doorsnede.
Dorpsputten hadden doorgaans een afmeting van 1½ tot 2½ meter.
Het was
vóór de twintiger jaren nog algemeen gebruikelijk, dat bij de
warme maaltijd uitsluitend putwater werd gedronken. Wijn, bier
en frisdranken waren slechts voorbehouden voor kermis of
andere feestdagen. De kwaliteit van het putwater was in het
verleden niet altijd om over te roemen. Het gevaar van
vervuiling schuilde op de eerste plaats in de lager gelegen
gebieden, in de dalen, waar de putten vrij ondiep waren. In
het dorp zelf varieerde de diepte van 7-10 meter met een
doorsnede van 1 meter. Naast boerderij Schaepkens in het
Kloosterbos ligt zelfs een put van ca. 60 meter diep.
Op
diverse plaatsen in het mergelland werden destijds
besmettelijke ziekten (o.a. cholera) geconstateerd, die te
wijten waren aan het nuttigen van slecht drinkwater. Er werd
dan ook met nadruk gewezen op het gevaar van besmetting door
de vele open mestvaalten. Meerdere particuliere
drinkwaterputten lagen op vrij korte afstand van deze vaalten
verwijderd. Begin 1920 werden ook in Houthem diverse
drinkwaterputten gesloten i.v.m. gevaar voor besmetting. Bij
de woning van de toenmalige familie Reintjens-Bisschops
(Vroenhof: nabij Sijben-Erkens en v/d Broeck) werd het water
van de put afgekeurd vanwege een sterfgeval door het
drinken van ondeugdelijk water. Rond de twintiger jaren werd
in de meeste dorpen van het mergelland de waterleiding
aangelegd. Omstreeks de Tweede Wereldoorlog werden ook de
laatste putten volgestort en het ene na het andere puthuis
verdween uit het vertrouwde dorpsbeeld.”
(10)
Mergelstenen put
Onderstestraat
25:
De
put zal t.z.t. nog verder uitgediept worden door de
archeologische werkgroep, waarna eventuele vondsten misschien
tot nieuwe inzichten zullen leiden. (11)
Bronnen:
1. “Houthems verleden”,
H.J.J.Philippens, pag. 115, 200, 256
2. mw. Els Geuskens
(Houthem)
3. Gemeente archief Valkenburg
4. mw.Mia Mommers-Mevis
(Meerssen)
5. “Echo’s uit Houthems Verlden”,
H.J.J.Philippens, pag. 125, 162/163
6. dhr. Frans Bosten (Houthem)
7. dhr. Frans Bosten
(Houthem)
8. mw. I. v/d Meulen-Puts
(tel. 0475-532058; Herkenbosch)
9. Privé-archief
Fons Heijnens
10.“Oet vreuger jaore”,
H.W.A.Lemmerling, deel 5, pag. 3-14
11. dhr. Henk Kwakkernaat
(Broekhem) |
